Η Μεταμόρφωση δεν είναι επιλογή αλλά αναγκαιότητα

Σε μια εποχή τόσο σκληρή, απρόσωπη και τεχνοκρατούμενη όπως η σημερινή, σε μια εποχή μοναχικών, χαμένων και ευάλωτων πολιτών, σε μια εποχή «αόρατων» εξουσιών, σκληρής βιοπολιτικής και επιβεβλημένης μοναχικότητας, σε μια εποχή όπου η ταχύτητα των αλλαγών και των lifestyles απομακρύνει ολοένα και περισσότερο τον άνθρωπο από τον ίδιο τον εαυτό του αλλά και από τους συνανθρώπους του και τα κοινά, έχουμε όσο ποτέ άλλοτε ανάγκη από νησίδες συγκέντρωσης και συνεύρεσης, νησίδες στοχασμού και ελπίδας. Έχουμε ανάγκη να επιστρέψουμε στη λογική της αρχαίας «Αγοράς». Και τα Δημήτρια, ως ο μεγάλος καλλιτεχνικός θεσμός της πόλης, ήταν και είναι αυτό ακριβώς το πράγμα: μια καλλιτεχνική «Αγορά» διαλόγου και απολογισμού, μια ευκαιρία συλλογικής ψυχαγωγίας και ανανέωσης της γνωριμίας μας με τις κατακτήσεις των σύγχρονων τεχνών αλλά και τους προβληματισμούς που εγείρουν. Ειδικά φέτος, έτος Κάφκα, εκατό χρόνια από τον θάνατό του, ήταν μια ευκαιρία να τεθούν ξανά τα βασικά ερωτήματα που απασχόλησαν αυτό τον σπουδαίο «χρονογράφο» της ανθρώπινης ψυχής, της ανθρώπινης απελπισίας, όπως και του ανθρώπινου παραλογισμού και πόνου, του γκροτέσκο και του μυστηριώδους.

Μπορεί να μεταμορφωθεί ο άνθρωπος, ρωτά ο Κάφκα στο αριστούργημά του «Η Μεταμόρφωση»;
Και πώς;
Και γιατί;
Προς το καλύτερο ή προς το χειρότερο;
Ποια είναι η θέση του ανθρώπου μέσα στην πόλη και τους θεσμούς της;
Ποιος παρακολουθεί ποιον;
Μπορούμε να μάθουμε ποτέ την αλήθεια;
Κι αν ναι, πώς και από ποιον;
Η γνώση που αποκτά ο άνθρωπος οδηγεί στην τραγωδία ή στην κωμωδία;

Σε μια εποχή «Μετα-αληθειών», όλα αυτά τα βασανιστικά ερωτήματα ακούγονται τόσο «δικά μας», τόσο οικεία! Μας αφορούν, γιατί ακριβώς δεν έχουμε τις απαντήσεις, εξού και η υποχρέωση να τα επαναφέρουμε διαρκώς στο προσκήνιο.

Με αφορμή λοιπόν αυτό το μεγάλο γεγονός, τα 59α Δημήτρια, μέσα από την θεματική και ειδολογική ποικιλότητα των επιλογών τους, τη συμπεριληπτικότητα του σκεπτικού τους, τη γόνιμη συνάντηση της παράδοσης με τα σύγχρονα επιτεύγματα του πολιτισμού, συνεχίζουν τον διάλογό τους με την πόλη και τους πολίτες, έχοντας σταθερά στο επίκεντρο τον Άνθρωπο του σήμερα, τις περιπέτειές του, τις έγνοιες του, τις αγωνίες και απογοητεύσεις του, τα πάθη και τα παθήματά του, τις νίκες και τις ήττες του.

Με τον δικό τους τρόπο καλούν τον πολίτη να δει την πόλη του αλλιώς, να τη φανταστεί αλλιώς, να τη διεκδικήσει αλλιώς, να την αγαπήσει αλλιώς. Τον καλούν να διερωτηθεί κατά πόσο μπορεί να μεταμορφωθεί αυτή η πόλη.

Μπορεί να γίνει πιο όμορφη, πιο φιλική προς τους κατοίκους της;
Μπορεί η βιοπολιτική της να γίνει πιο ανθρώπινη;
Μας διδάσκει κάτι η «Μεταμόρφωση» του Κάφκα;
Μήπως τελικά η μεταμόρφωση δεν είναι θέμα επιλογής αλλά αναγκαιότητας;
Μήπως όποιος αδυνατεί να μεταμορφωθεί αδυνατεί και να (ανα)προσαρμοστεί;

Ιδού ορισμένα από τα ερωτήματα που θέτουν, άλλοτε με άμεσο και άλλοτε με έμμεσο τρόπο, οι επιλογές των φετινών Δημητρίων. Ορισμένοι από τους χώρους επελέγησαν για να φανεί η μεταμόρφωσή τους προς το καλύτερο. Κάποιοι άλλοι χώροι επελέγησαν γιατί μας θυμίζουν μια πόλη που αρνείται ή αδυνατεί να μεταμορφωθεί και να προσαρμοστεί στις αλλαγές των καιρών και τις ανάγκες των πολιτών της.

Ποιος φταίει, τελικά;
Η εξουσία;
Και σε ποιο βαθμό;
Και οι πολίτες, τι μερίδιο ευθύνης φέρουν;
Κάποτε ο Σαίξπηρ είχε πει ότι όλος ο κόσμος είναι μια σκηνή και όλοι, άνδρες και γυναίκες, απλοί ηθοποιοί.

Αυτό ακριβώς είναι και μια πόλη, όπως η Θεσσαλονίκη: μια τεράστια σκηνή όπου όλοι όσοι την κατοικούν βρίσκονται σε μια μόνιμη διαδικασία επιτέλεσης ρόλων. Προσπαθήσαμε, στο μέτρο του δυνατού, τα ποικίλα δρώμενα που φιλοξενούνται στα 59α Δημήτρια, να προσθέτουν, το κάθε ένα με τον δικό του τρόπο, ένα σχόλιο στη γενικότερη προβληματική του φεστιβάλ, αρχής γενομένης από τους ίδιους τους χώρους φιλοξενίας των δράσεων, μέχρι την πολυπολιτισμική γαστρονομία, τη μουσική και φυσικά το θέατρο, την τέχνη που ζει αποκλειστικά μέσα από τις μεταμορφώσεις της. Το σώμα-έκθεμα σε δημόσιο χώρο, η περιπέτειά του στην κοιλιά ενός Κροκόδειλου, η δοκιμασία της ανθρώπινης «προόδου» μέσα στα ερείπια ενός πολέμου, οι σχέσεις πατέρα και γιου μέσα από τον μύθο του Δαίδαλου και του Ίκαρου, θέματα εξουσίας, εκμετάλλευσης και σιωπής κάτω από τους ήχους μιας «μουγγής» καμπάνας, η λοξή και περιπαιχτική ματιά των Άγαμων Θυτών και των Tiger Lillies, η βόλτα στις γειτονιές του Λεξ, του 12ου Πίθηκου και η επίσκεψη στα ανοικτά στούντιο των ανήσυχων εικαστικών μας, οι live μουσικές της σπαρταριστής νέας Θεσσαλονίκης στο Καπάνι, όλα αυτά, είτε συμβολικά/μεταφορικά είτε κυριολεκτικά, εμπλουτίζουν με τη δική τους ξεχωριστή πινελιά τον αγώνα του ανθρώπου για επιβίωση, για νόημα και για μια καλύτερη ζωή.

Επιτροπή Καλλιτεχνικών Συμβούλων 59ων Δημητρίων

Καλλιτεχνικός Συντονιστής
Στέφανος Τσιτσόπουλος
Δημοσιογράφος, συγγραφέας

Δήμητρα Κορωναίου
Καλλιτεχνική Διευθύντρια της Ανώτερης Σχολής Χορού Δήμου Θεσσαλονίκης

Κώστας Μακρυγιαννάκης
Μουσικός, Καλλιτεχνικός Διευθυντής του Δημοτικού Ωδείου Θεσσαλονίκης

Σάββας Πατσαλίδης
Κριτικός θεάτρου, Ομότιμος Καθηγητής στο Τμήμα Αγγλικής Γλώσσας και Φιλολογίας ΑΠΘ

Αστέριος Πελτέκης
Ηθοποιός, Σκηνοθέτης, Καλλιτεχνικός Διευθυντής Κ.Θ.Β.Ε.

Αναστάσιος Συμεωνίδης
Μαέστρος, τέως Καλλιτεχνικός Διευθυντής των Μουσικών Συνόλων της ΕΡΤ